Monument Nunspeet

Deel 7
Honger en terreur

honger, kou en beschietingent

​​​​​​​Honger, kou en beschietingen​​​​​​​

Januari 1945


Februari 1945

6 februari 1945

Dorus ging eten halen

Dorus Blankenstein reed op dinsdag 6 februari op een fiets met een eigengemaakt karretje met twee wielen op de Harderwijkerweg tussen de Schotweg en de Waterweg. Zijn doel was: eten halen voor zijn groot gezin. Hij was op weg naar het noorden. Dat had hij al een paar keer eerder gedaan. Geallieerde jachtvliegtuigen beschoten rond 14.30 uur de weg. Dorus werd geraakt. Het politierapport vermeldde:

Den Heer Blankenstein wonende te Utrecht, bekwam een zeer ernstige schotwond in den rug. 
Verdere gegevens konden door de zware verwonding niet worden verkregen.

Hij werd met spoed overgebracht naar het Noodziekenhuis aan de Eperweg in Nunspeet. Daar overleed hij op 8 februari 1945 om 10.30 uur op 46-jarige leeftijd.

Theodorus Blankenstein

Theodorus Blankenstein (roepnaam Dorus) werd geboren in Utrecht aan de Lange Smeestraat 15 als zoon van Barend Blankenstein en Aaltje Martin. Hij trouwde op 7 augustus 1924 in Utrecht met Susanna Geertruida Damen (roepnaam San), geboren in Utrecht aan Nieuwe Koekoekstraat 27 op 21 december 1903.
Dorus en San hadden een groot gezin met elf kinderen. Bij het overlijden van Dorus was de oudste dochter Alie ruim 19 jaar en de jongste dochter Margriet anderhalf jaar. Zes dochters en vijf zoons.

Dorus Blankenstein was van beroep glazenwasser en had een eigen bedrijf aan de Vrouwjuttenstraat 39 in het oude centrum van Utrecht.

In de hongerwinter ging Dorus regelmatig naar het noorden van het land om eten te halen. Hij was niet bang uitgevallen. Hij ging altijd alleen op pad en hij wist van de gevaren en had meerdere keren in een greppel gelegen om kogels te ontwijken.
De vraag is dan ook wat er precies gebeurd is bij de beschieting in de buurt van de Waterweg. Blijkbaar was het niet gelukt om weg te duiken of hij werd door de aanval verrast.

Dorus overleed in het Noodziekenhuis. Het overbrengen van het lichaam naar Utrecht verliep niet vlekkeloos. Een broer van Dorus kon een op hout rijdende auto regelen en ging met San naar het Noodziekenhuis in Nunspeet. De eerste poging mislukte. Ze moesten vluchten en terugkeren, omdat de kogels rond vlogen. De tweede poging lukte, maar ook niet zonder gevaren.

Theodorus Blankenstein werd op woensdag 14 februari 1945 begraven op de 3e Algemene Begraafplaats Tolsteeg aan de Opaalweg in Utrecht.

Het overlijden van Dorus werd in de gemeente Ermelo vastgelegd in overlijdensakte I-22 op 9 februari 1945. Er werd later een correctie aangebracht, want aanvankelijk werd aangegeven dat de ouders van Dorus overleden waren. Dat was niet juist.
In de kantlijn staat nog zijn geboortedatum geschreven, zijn adres dat hij vrouw en kinderen had, geen eigendommen en dat hij een trekker was, overleden aan de Waterweg. Het nummer van zijn persoonsbewijs was U16/10195.

Het gezin moest verder zonder vader. Daarvoor is het meest symbolisch de foto die in 1945 werd gemaakt.


Op het tafeltje het portret van Dorus Blankenstein.
Bovenste rij v.l.n.r.: Kobus (geb. 31 augustus 1926, overleden), Sjaan (geb. 14 juli 1932, overleden), Marie (geb. 22 december 1930, overleden 29 februari 2020), Theo (geb. 19 januari 1934, overleden), Barend (geb. 2 januari 1929, overleden). 
Onderste rij: Alie (geb. 23 juli 1925, overleden) met op schoot Margriet (geb. 26 september 1943), Triena (geb. 29 oktober 1939), Jopie (geb. 24 mei 1935), Piet (geb. 26 april 1937), weduwe San Blankenstein-Damen met op schoot Jan (geb. 25 januari 1942)

Na de oorlog

Sanne Blankenstein-Damen overleed op 28 februari 1976 op 72-jarige leeftijd en werd bij haar man begraven.

Over de oorlogsgebeurtenissen in februari 1945 stond een artikel in de huis-aan-huiskrant Nunspeet Huis aan Huis van 17 februari 2015. 1  
Bart Wurms uit Houten, op zoek naar gegevens over zijn grootvader, las daar de naam van zijn grootvader Theodorus Blankenstein. Hij nam contact op met de krant, want hij wilde meer weten, want het werd hem nu duidelijk hoe zijn grootvader was overleden. Want dat wist de familie niet precies. Het verhaal deed de ronde dat hij bij een bombardement zou zijn omgekomen, maar ook dat hij gefusilleerd zou zijn. Dat stond op een genealogische website, die Bart Wurms tegen kwam bij het onderzoek naar de familiestamboom Wurms.
Maar nu was voor hem het politierapport helder.




28 februari 1945

Er moeten aardappels gepoot worden

Twee dagen later was het voor het afweergeschut weer raak. Op woensdagmiddag 28 februari 1945 om kwart over twee ’s middags stortte een Engelse jager neer op een akker aan de Kienschulpenweg.


Ton Schöller

Zittend op een steen op het erf van de boerderij van Teunis van den Berg aan de Kienschulpenweg zag de 15-jarige Ton Schöller het allemaal gebeuren. Ton was een Amsterdamse jongen die met zijn 19-jarige zuster Willy op 5 januari 1945 in de ‘hongerwinter’ Amsterdam had verlaten en in drie dagen naar Nunspeet was gelopen. Aan de Kienschulpenweg 50 mocht Ton bij Jan van den Berg en Driesje Plakke blijven. Willy verbleef (onder meer) aan de Kienschulpenweg 51 bij Aart van den Berg en Gerrigje (Garre) Lokhorst. 1 

Ton Schöller herinnert zich:

Eerst sloeg het vliegtuigje tegen de grond. Een paar honderd meter vanaf de plek waar het definitief tot stilstand kwam. Bij de eerste smak tegen de grond vloog de motor eruit, stuiterde over de weg, vloog op zo’n tien meter afstand langs hem heen en kwam in het weiland tot stilstand.
Na hevig gesis scheerde het vliegtuigje, een paar tellen later, langs hem, waarna het tot stilstand kwam, op 15 tot 20 meter bij hem vandaan.
Hij rende naar het vliegtuigje toe en keek de piloot in zijn gezicht. De glazen koepel stond open. Hoe dat kon wist hij niet. De piloot hing half uit de cockpit, met een gat in zijn voorhoofd. Dood.
Er ontstond een klein brandje, waardoor munitie ontstak. Hij  hoorde geknetter, kogels ontploften. Aanvankelijk naar het vliegtuigje was toegerend, nam hij nu snel wat afstand en ging plat op zijn buik liggen.

Ton was de enige ooggetuige. Pas later kwamen andere mensen en ook Duitsers op het neergestorte vliegtuig af. Ton zag dat de piloot uit de cockpit werd gehaald en in bruin pakpapier verpakt werd afgevoerd.


Jan van den Berg met zoon Herman

Kees van der Hoef schreef in zijn dagboek:

28 februari    afweer in actie. Een vliegtuig kwam op de 2e zoom terecht. 1 doode.

De commandant van de Nunspeetse politie maakte het proces-verbaal. 1

Op den acht en twintigste Februari 1900 vijf en veertig omstreeks 14.30 uur, is door mij: Karst Doeven, hoofdwachtmeester tevens commandant van opgemelde groep, waargenomen dat in de omgeving van Nunspeet, onder de gemeente Ermelo, een laagvliegend jachtvliegtuig van onbekende nationaliteit, neerstortte. Ik begaf mij terstond te plaatse. Mij bleek, dat bedoeld vliegtuig, zijnde een Engelsch jachtvliegtuig, was neergestort in een perceel bouwland grenzende aan de Kienschulpenweg te Nunspeet, gemeente Ermelo. Het vliegtuig brandde geheel uit. De piloot was tengevolge de val gedood en lag naast het vliegtuig.
Naar mijn mening is het vliegtuig aangeschoten door het afweergeschut in Nunspeet. Behalve de dood van de piloot, deden zich geen persoonlijk ongevallen voor. Schade aan in de nabijheid staande huizen, is niet ontstaan.
Waarvan door mij, Hoofdwachtmeester, op den eed bij den aanvang mijner bediening afgelegd is opgemaakt dit proces-verbaal, teneinde te worden gezonden aan den Heer Burgemeester tevens Plaatselijk Luchtbeschermingsleider te Nunspeet.
Gesloten te Nunspeet op 2 maart 1945.

De piloot was Flight Lieutenant Archibald Angus McIntyre. Het toestel waarmee hij neerstortte was een Hawker Tempest Mk V met de code NV680ZD-. Het behoorde tot het 222 (Natal) Squadron, dat Gilze-Rijen als basis had en deel uitmaakte van de 2nd Tactical Airforce. De Tempest was de snelste jager van de Engelse luchtverdediging. Het toestel was sinds april 1944 bij de Royal Air Force in gebruik.


Het was op 28 februari 1945 druk in de lucht. 873 RAF-jagers en jachtbommenwerpers voerden gewapende verkenningen uit. Een groot aantal spoorlijnen, locomotieven en vrachtauto’s werden vernield. Elf vliegtuigen keerden niet terug. Er gingen drie Tempests verloren: die van McIntyre en twee andere toestellen die in Duitsland terecht kwamen. Van het 322 Squadron kwam diezelfde dag een Spitfire neer bij Putten. De Noorse piloot verloor het leven.

Het toestel van McIntyre had juist met het squadron een aanval uitgevoerd op de spoorlijn bij Nunspeet, toen  hij werd geraakt door afweer geschut. Een Engelse bron geeft dat weer met:

His squadron had just attacked the railway at Nunspeet when his aircraft was hit by flak to the north east of Nijmegen and crashed at 2.30 pm.

Hij werd op 3 maart 1945 op de Algemene Begraafplaats aan de Eperweg in Nunspeet begraven in graf I 391, als laatste in de rij van toen Engelse en Amerikaanse militairen. 
De grafkaart vermeldt dat McIntyre een rood rubber plaatje het nummer C. E. 132214 R.A. F. (V.R.) bij zich had. En ook negen pasfoto’s en een damesfoto. De foto’s waren gedeeltelijk verbrand, maar werden op 9 maart 1945 verzonden naar het Rode Kruis.

Archibald Angus McIntyre

Archibald Angus McIntyre  1 werd geboren op 27 oktober 1922 in Quetta in het toenmalige Brits-Indië. De familie McIntyre was van oorsprong al 150 jaar een Schotse familie, maar behoorde ook tot de koloniale elite in het tegenwoordige India. Hij was de zoon van Archibald Norman McIntyre, een ingenieur, en Stella Mary Sealy. Ze waren afkomstig uit Littlehampton in Sussex. Op 14-jarige leeftijd ging hij naar het Lancing College, een bekende kostschool in Sussex. Hij woonde in Sandersons House van september 1936 tot juli 1940. Hij was blijkbaar een sportman, want zijn biografie vermeldt dat hij in 1939 en 1940 deel uitmaakt van Cricket XI, van Football XI in 1939 en 1940 en van het Squash Team  in 1940. Op 13  mei 1942 werd hij aangesteld als Pilot Officer bij de Royal Airforce Volunteer Reserve. Na zijn opleiding kwam hij bij 54 Squadron, dat met Spitfires vloog. Vanaf een basis in Australië opereerde hij tegen de Japanse luchtaanvallen.
Op 13 mei 1943 werd hij Flying Officer en keerde terug naar Engeland. Bij 501 Squadron was hij betrokken bij het escorteren van bommenwerpers boven Frankrijk. Op 18 november 1944 werd hij bevorderd tot Flight Lieutenant. Na Spitfires ging McIntyre in de nieuwe Tempests vliegen bij 222 Squadron. Eerst vanaf de basis Predannack in Cornwall en daarna vanuit Frankrijk.
Op 24 februari 1945 vernietigde McIntyre met twee andere vliegers een aantal Duitse Focke Wulfs op een vliegveld.

 
McIntyre

De resten van het vliegtuig van McIntyre bleven op de akker van Albert Pater aan de Kienschulpenweg liggen. Het toestel trok veel bekijks van inwoners van Nunspeet. 1


Maar de boer was er niet zo blij mee. Hij wilde graag aardappels poten. Het vliegtuig moest weg. Desnoods wilde hij daarbij wel met paard en wagen helpen.
De burgemeester schreef een brief aan de Ortskommandantur in Harderwijk:


Na de oorlog

Zowel in Nunspeet als in Engeland blijft de herinnering aan Archibald Angus McIntyre.
De jaarlijkse 4 mei-herdenking en de Poppy Day op de eerste zondag in november gaan langs de Engelse graven en de cenotaaf op de Algemene Begraafplaats Nunspeet-Oost.


Het apart liggende graf is van McIntyre

 


Herdenking 4 mei 2011 (Foto Dick Baas)

In de nabijheid van de plek waar het toestel van McIntyre is neergestort is in 2017 een herinneringspaal geplaatst. De exacte plek is niet aan te geven, omdat daar huizen zijn gebouwd. Dat is aan de overkant van de weg.

 

In Engeland zijn in het klooster van het Lancing College in Sussex plaquettes aangebracht met de namen van de oud-leerlingen die in de Eerste Wereldoorlog (The Great War), de Tweede Wereldoorlog en bij andere acties zijn omgekomen. De plaquette van de Tweede Wereldoorlog omvat 130 namen.


← Naar overzicht

arrestaties in januari en februari 1945t

Arrestaties in januari en februari 1945

​​​​​​​Info volgt.


Verzetsgroep Hulshorst – Hierden, 13 januari 1945

IJzerman, vader en zoon, 18 januari 1945

Franken in Ermelo opgepakt, 19 januari 1945

Old-Putten en de gevolgen voor Opa Bakker, 23 februari 1945

← Naar overzicht

maart 1945, een maand van vergeldingt

Maart 1945, een maand van vergelding

​​​​​​​Info volgt.


Varsseveld, 2 maart 1945

De Woeste Hoeve, 8 maart 1945

Van Huffelen, 20 maart 1945

← Naar overzicht

het dagelijks levent

Het dagelijks leven

​​​​​​​Info volgt.

← Naar overzicht